Hakersko napad, sar te penđara thaj te zaštitinamen ko avdivesutno vreme sa so keraja – dali kinaja nešto onlajn, dali keraja lafi amalencar ili pak garavaja slike sa akava slučinelape prekal ko internet. Ko internet isi but šukar manuša, numa idi thaj hakerija kola mangena te keren šteta. Ko akava posti ka objasnina tumenge soj tane o hakerska napadija, sar te penđaren jek hakersko napad, thaj sar te zaštitinen tumen.
Soj odova hakersko napad?
Hakersko napad tano nešto kova so nekoj mangela te lel tiri lozinka (password ), pare ili pak privatna podatkija prekal ko internet. Hakerija koristinena različna trikija – isto sar o čhora koga mangena te kuven te čoren ko nesavo ker, samo so akava “kher” tano toro kompjuteri, telefoni ili pak profili.
Hakerska napadija ( thaj ednostavna primerija )
1. Fišing ( Phishing )
🧠Sar dikhola: Resela tuke e-pošta ili poraka so dikhola deka tano tari nesavi banka ili pak socijalno mreža, em tutar rodelape te čhive tiri lozinka ili broj tari kartička.
🎓Primer: Mislinea deka dobingan poraka taro “Facebook” ili pak nesavi banka, ama ki suština resla tumenge lažno linko kova pravea le čhivena tumare podatokija.
🛡️Sar te zaštitinetut: Nikogaš ma čhiv tire lična podatokija taro asavke somnitelna porake. Proverin dali odoja adresa ( web ili elektronsko pošta ) tane točna, soske primer i banka nikogaš nane te rodel tutar lozinka.
2. Malver ( Malware )
🧠Sar dikjola: Kerelape lafi baši štetno programa koja instalirinea la ko tiro elektonsko ured bizo te đane.
Primer: Hularea bi lovengoro igra taro internet, numa odoja isila andre Malware thaj čhorela tire slike ili pak lozinke.
🛡️Sar te zaštitinetut: Hular origrame samo taro sigurna web strane thaj koristin antivirus.
3. Ransomver ( Ransomware )
🧠Sar dikhola: Hakeri “phandela” sa te fajlija thaj rodela love te pravelen palem napalal.
🎓Primer: Tharea tiro kompjuteri thaj dikea poraka: “Sa tumare fajlija thane phanle. Platinen 500 Euro za te iranen le palem napalal”.
Sar te zaštitinetut: Ker redovno “back-up” ( rezervno kopija ) taro tumare fajlija thaj ma praven čudna prilogija ki tumari elektronsko pošta.
4. Brut Fors ( Brute Force )
🧠Sar dikhola: Hakeri probinela različna lozinke đi na arakela tumari.
🎓Primer: Ako tiri lozinka tani “123456”, o hakeri ka penđarel la 1 sekundake.
🛡️Sar te zaštitinetut: Koristin phare lozinke ( primer: “MiriLozinka#78.” ) thaj muk I duje-faktorengoro logiriba ( avtentikacija ) kote so dobinea kodi ko telefoni.
5. Socinalno Inžinering
🧠Sar dikhola: Hakeri na hakirinela tehnologija nego manušen! Kerelape deka tano tuke amal ili pak tano tehničko podrška te šhaj dobinela tutar informacije.
🎓Primer: Zvoninela tuke “Vrabotimo taro A1” thaj rodela tutar nesavo kodi taro SMS a ustvari hovavela.
🛡️Sar te zaštitinetut: Nikogaš ma vaker kodija, lozinke thaj lična podatokija prekal ko telefoni.
Sar te zaštitinetut taro Hakerija?
1. 🔐Koristin bare thaj phare lozinke
2. 🛡️Instalirin antivirus thaj redovno ažuririn le.
3. 📲Uklučin duje faktorengoro logiriba ko sa o profilija.
4. ❌Pa prav čudna linkija thaj predlogija taro nepoznata.
5. 🌐Hular programe samo taro oficijanla web strane.
6. 🔁Ker “bek-ap” taro te fajlija.
7. 🤔Ako nešto dikola čudno – pošukar ma prav!
Zaklučok!
Hakerija ovena sa popametna – numa šhaj em tuda! Hari te pazinetut thaj te đane, šhaj tuda te zaštitine tiro digitalno žiboto. Pamtin: I sigurnost avela tutar.
